De cortisol/DHEA-S-ratio: Indicator van stressbestendigheid

Voel je je constant gespannen, vermoeid of uit balans – zelfs als je rust lijkt te nemen? Dan is de kans groot dat je lichaam signalen geeft van een verstoorde stressrespons. Stress is niet zomaar een emotie: het is een diep lichamelijk proces, gestuurd door hormonen zoals cortisol en DHEA-S. Deze twee hormonen werken als tegenpolen: terwijl cortisol het lichaam in alarmtoestand brengt, helpt DHEA-S juist om te herstellen en te beschermen.

Een gezonde balans tussen deze twee is cruciaal.
Wanneer de cortisol/DHEA-S-ratio langdurig verstoord is, kan dit leiden tot slapeloosheid, verminderde weerstand, spierzwakte, en zelfs depressieve gevoelens¹. Het is dan ook geen verrassing dat dit ratio inmiddels wordt erkend als een betrouwbare biomarker voor stressbelasting en veerkracht.

Bovendien beïnvloeden DHEA-S-niveaus verschillende lichaamssystemen en spelen ze een rol bij het vertragen van veroudering². Daarom is de cortisol/DHEA-S-ratio een zeer informatieve indicator die, samen met andere parameters berekend in Healsens, belangrijke inzichten biedt in de gezondheid van een persoon. Door de cortisol/DHEA-S-ratio te gebruiken, kan men de impact van fysieke training of psychologisch welzijn evalueren. Een ander voordeel is dat cortisol- en DHEA-S-niveaus thuis kunnen worden getest.

This article was last reviewed by Svetlana Baloban, Healsens, on January 24, 2020. This article was last modified on 4 March 2021.

Hoe cortisol en DHEA-sulfaat het lichaam beïnvloeden

Laten we beginnen met te kijken hoe cortisol en DHEA-S de algehele gezondheid beïnvloeden. Dehydroepiandrosteron (DHEA) en cortisol worden geproduceerd in de bijnieren en zijn beide afgeleid van pregnenolon. De productie van DHEA en DHEA-S bereikt zijn piek op de leeftijd van 20-30 jaar en neemt vervolgens geleidelijk af met de leeftijd. Wat betreft cortisolniveaus tonen sommige studies aan dat cortisol toeneemt met de leeftijd³, terwijl andere studies dit niet bevestigen⁴. Echter, iedereen is het erover eens dat de afname van DHEA-S leidt tot verstoringen in verschillende fysiologische systemen.

Hormonale fasen van de stressreactie

Zoals hierboven vermeld, spelen DHEA en DHEA-S een beschermende rol tijdens acute stress als antagonisten van het stresshormoon cortisol⁵⁶. Tegelijkertijd helpt cortisol ook bij een effectieve stressbeheersing. Laten we bekijken hoe dit proces verloopt.

Ongeveer 15 minuten na een stressvolle situatie stijgt het cortisolniveau en blijft dit enkele uren verhoogd — dit is fase 1. In deze fase neemt cortisol toe zonder dat DHEA merkbaar verandert. Glucose wordt gemobiliseerd, ontstekingen worden geremd, en het lichaam schakelt over op overlevingsmodus.

Bij chronische stress neemt het proces een andere wending. Het lichaam komt in fase 2, waarin cortisol langdurig verhoogd blijft en DHEA ook stijgt om de schade te beperken. Maar het evenwicht raakt verstoord: bloedsuikerregulatie, slaapkwaliteit en hormonale balans verslechteren.

Wanneer stress aanhoudt, komt het lichaam in fase 3, waarin de cortisolspiegel daalt terwijl DHEA hoog blijft. Zonder interventie raakt de bijnierfunctie uitgeput. In fase 4 dalen zowel cortisol als DHEA, wat leidt tot bijnieruitputting of zelfs bijnierfalen.

Het optimale cortisol/DHEA-ratio (gemeten in speeksel) ligt idealiter tussen 5:1 en 6:1, wat wijst op een normale aanpassing aan stress⁷.

GERELATEERDE ARTIKELEN

WAT STRESS MET JE LICHAAM DOET

WERKING VAN CORTISOL: VIJAND OF BONDGENOOT?

HOE BURN-OUT TE VOORKOMEN: ALLOSTATISCHE BELASTING EN BURN-OUT TEST

BLOEDONDERZOEK BIOLOGISCHE LEEFTIJD BEREKENEN

BIOLOGISCHE LEEFTIJD BEREKENEN: WAT IS HET EN WAAROM IS HET BELANGRIJK?

BIOLOGISCHE LEEFTIJD TEST: NAUWKEURIGE EN TOEGANKELIJKE METINGEN

SCREENING FOR DEPRESSION | ANXIETY AND DEPRESSION

Maladaptatie en gezondheidsrisico’s bij chronische stress

Wanneer het lichaam zich niet langer adequaat kan aanpassen aan stress, ontstaat stressmaladaptatie — een chronische ontregeling van de stressrespons. Dit wordt ook wel aangeduid met termen als pregnenolonroof, cortisolontsnapping of simpelweg een verhoogde cortisol/DHEA-ratio.

Hoe langer deze toestand aanhoudt, hoe groter de negatieve impact op de fysieke gezondheid.

Zo blijkt dat mensen met depressieve klachten of een verhoogd angstniveau (gemiddeld 0,41 ± 0,12 t.o.v. 0,24 ± 0,03 bij gezonde personen)⁸ vaak verstoringen in hun cortisol/DHEA-ratio vertonen.

Ook bij patiënten met posttraumatische stressstoornis (PTSS) worden afwijkingen in deze ratio gevonden⁸.

Toch is er ook positief nieuws: sommige studies tonen aan dat suppletie met DHEA de schadelijke gezondheidseffecten van chronische stress kan verminderen.

Musculoskeletale aandoeningen

We hebben al vermeld dat disfunctie van cortisol leidt tot aandoeningen van het bewegingsapparaat⁹. Hoe hoger de cortisol/DHEA-S-ratio, hoe groter het risico op dit probleem.

Bovendien toonde een multipele regressieanalyse aan dat de onafhankelijke risicofactor voor sarcopenie een serum cortisol/DHEA-S-ratio van ≥ 0,21 was¹⁰. Sarcopenie is een vorm van spierverlies die optreedt bij veroudering en/of immobiliteit.

Waarom Healsens gebruiken?

Healsens — een slimme aanpak voor een langer leven

Gebruik technologie om je gezondheid te optimaliseren: biomarkers, risicobeoordeling en gepersonaliseerde aanbevelingen—alles in één oplossing.

🔗 Download Healsens en neem vandaag nog de controle over je gezondheid.

Immuniteit en de cortisol/DHEA-ratio

Daarnaast wordt een toename van de cortisol/DHEA-S-ratio met de leeftijd (Phillips et al. 2007) geassocieerd met immuundisfunctie en een verhoogd infectierisico bij ouderen, omdat DHEA-S het immuunsysteem versterkt. Daarentegen heeft cortisol een immunosuppressief effect (Buford en Willoughby 2005). Het is ook vermeldenswaardig dat DHEA-S bekend staat om zijn antioxiderende eigenschappen¹¹.

Metabool syndroom

Verschillende studies hebben aangetoond dat zowel cortisol als DHEA-S gerelateerd zijn aan het metabool syndroom¹², en type 2 diabetes¹³. Terwijl hoge cortisolconcentraties geassocieerd worden met een verhoogd risico op het metabool syndroom, lijken hoge DHEA-S-niveaus juist een beschermend effect te hebben. De sterkste verbanden werden waargenomen bij de cortisol/DHEA-S-ratio: hoe hoger deze ratio, hoe groter het risico op het metabool syndroom. Dit verband is ook sterk aanwezig bij vier van de vijf componenten van het metabool syndroom.

Ziekte van Alzheimer

De cortisol/DHEA-S-ratio kan ook een cruciale rol spelen bij de ziekte van Alzheimer. Sommige studies hebben bijvoorbeeld een verband gevonden tussen de cortisol/DHEA-S-ratio en een afname van het volume van de hippocampus¹⁴. Het is belangrijk op te merken dat een verkleining van de hippocampus een van de vroege diagnostische kenmerken is van de ziekte van Alzheimer.

Deze bevinding is bevestigd door andere studies die het verband tussen de cortisol/DHEA-S-ratio en hippocampale atrofie (HA) onderzochten¹⁵¹⁶. Zo werd een direct verband waargenomen bij patiënten met het syndroom van Cushing¹⁸. Bovendien herstelde het volume van de hippocampus gedeeltelijk na een behandeling die de cortisolspiegel verlaagde. Echter, niet alle studies ondersteunen deze associatie binnen normale cortisolwaarden bij gezonde mensen¹⁷.

» Heb je last van langdurige stress? Meet de schade met allostatische belasting.

Samenvattend kan de cortisol/DHEA-S-ratio het volgende weerspiegelen:

Psychologische gezondheid (bijv. hoog niveau van angst, depressie).
Een gunstiger hormonaal profiel, gekenmerkt door hogere DHEA-S-niveaus en een lagere cortisol/DHEA-S-ratio.
Verhoogd risico op sarcopenie.
Verhoogd risico op het metabool syndroom en type 2 diabetes.
Algemene sterfte, die sterk samenhangt met de cortisol/DHEA-S-ratio.

Je kunt jouw cortisol/DHEA-S-ratio berekenen door tests te doen voor deze twee hormonen. De analyse moet ’s ochtends worden uitgevoerd, wanneer de cortisolspiegels het hoogst zijn. Daarna kun je jouw ratio berekenen met behulp van geavanceerde technologieën zoals Healsens.

🧪 Hoe ontdek je jouw cortisol/DHEA-S-ratio

Om je cortisol/DHEA-S-ratio te berekenen, hoef je alleen maar een bloedtest te doen voor beide biomarkers.
Zodra je de resultaten hebt, kun je ze uploaden in de Healsens-app, die automatisch de ratio berekent en aangeeft in welk bereik deze valt — optimaal, verhoogd of verlaagd.

De app geeft je niet alleen een getal, maar legt ook uit wat dit cijfer betekent: hoe sterk de stressreactie is, of er sprake is van hormonale disbalans of verminderde herstelcapaciteit.
Daarnaast krijg je aanbevelingen om deze ratio te verbeteren met behulp van leefstijl, voeding en supplementen.

Het regelmatig bijhouden van je cortisol/DHEA-S-ratio helpt om het risico op vroegtijdige veroudering, hormonale uitputting en chronische ziekten te verkleinen.
Het belangrijkste: het geeft je inzicht in hoe je lichaam functioneert vanbinnen — zelfs als je je aan de buitenkant prima voelt.

🎯 Het doel van Healsens is om jou duidelijke en wetenschappelijk onderbouwde tools te geven om je gezondheid actief te beheren, nog vóórdat symptomen ontstaan.
Laten we nu bekijken hoe je deze waarde kunt beïnvloeden.

GET IN ON GOOGLE PLAY

DOWNLOAD ON THE APP STORE

Beoordeling van oefeningen

Er is aangetoond dat DHEA (Aldred et al. 2009; Cumming et al. 1986) en DHEA-S (Tremblay et al. 2004) toenemen als reactie op actieve lichaamsbeweging. Het meten van de cortisol/DHEA-S-ratio kan helpen om de intensiteit van fysieke activiteit te bepalen. Een hoger cortisolniveau en/of een lager DHEA-S-niveau kan wijzen op aanzienlijke fysieke stress. Dit kan waardevolle informatie opleveren om te beoordelen of de training voldoende intensief is of dat een lichtere aanpak nodig is om overtraining te voorkomen. Het is echter vermeldenswaard dat krachttraining een sterkere toename vertoonde in vergelijking met duurtraining (Tremblay et al. 2004). Het is ook belangrijk te benadrukken dat getrainde en niet-getrainde mensen verschillende hormonale reacties op lichaamsbeweging kunnen vertonen. Niet-getrainde mensen ervaarden meer significante verhogingen van de DHEA- en cortisolniveaus¹⁸¹⁹. Dit resultaat werd waargenomen bij zowel jongeren als mensen ouder dan 60 jaar²⁰.

Hoe de intensiteit van de oefening bepalen?

Voor dit doel gebruikten de onderzoekers hartslagindicatoren (HR). De oefening werd gestopt zodra de deelnemers 75% van hun maximale hartslag (HR) hadden bereikt. De maximale hartslag kunt u ook berekenen met de Tanaka-formule:

208 − (jaar × 0.7)

Dus, voor een 65-jarige persoon zal de maximale hartslag 162 slagen per minuut zijn.

Bijgevolg zal 75% van dit cijfer 121 slagen per minuut zijn. Vanuit gezondheidsopties zijn maximale belastingniveaus niet aanbevolen. Daarom wordt aangeraden tussen 50% en 80% van de maximale hartslag te gebruiken.

Onderzoek heeft aangetoond dat 16 weken regelmatige lichaamsbeweging de cortisol/DHEA-ratio met bijna 30% verminderde. Bovendien hadden atleten met de hoogste prestatieniveaus en de grootste hoeveelheid training de laagste ratio. Dus,

Gezonde Cortisol/DHEA-S Ratio

0,05 – 0,2 betekent een adaptieve stressrespons

Een cortisol/DHEA-S-ratio van 0,05 tot 0,2 wordt vaak geassocieerd met een adaptieve stressrespons.

Volg ons op Facebook|| Instagra m || Telegram || Youtube

Herstel van de bijnieren/DHEA

Hoge Сortisol/DHEA-S-ratio

Gezien dit in overweging kan DHEA-suppletie een optie zijn. Onderzoek bevestigt dat DHEA een significante invloed heeft op de cortisolconcentratie. Zo kan zelfs een enkele ochtenddosis van 200 mg DHEA de cortisolspiegels verlagen²¹. Bovendien was deze afname bij vrouwen sterker uitgesproken.

Eerder onderzoek bij gezonde mensen kwam tot een vergelijkbaar resultaat²². Overigens ontdekten onderzoekers ook dat een inname van 300 mg DHEA het geheugen niet verbeterde. Het gebruik van DHEA-supplementen is echter alleen rationeel bij lage DHEA-S-niveaus. Daarnaast is het belangrijk om zowel de geslachtshormonen als DHEA-S te controleren, aangezien zowel een tekort als een overmaat aan DHEA kan leiden tot negatieve symptomen.

Naast DHEA-supplementen kan je arts pregnenolon²³ en **seriphos (fosfatidylserine)²⁴ aanbevelen. Seriphos is ontwikkeld om de cortisolspiegel te verlagen en bevat daarnaast belangrijke voedingsstoffen voor stressbestendigheid. Pregnenolon is een steroïdhormoon dat een sleutelrol speelt bij de productie van andere steroïdhormonen, zoals progesteron, DHEA en oestrogeen.

Onderzoek toont ook aan dat visolie-supplementen²⁵²⁶ en een Aziatisch kruidengeneesmiddel genaamd ashwagandha beide helpen bij het verlagen van cortisolniveaus²⁷.

Klinische opmerking

Het verbeteren van de bijnierfunctie (door het verhogen van DHEA en pregnenolon) kan de schildklierfunctie aanzienlijk verbeteren, waardoor de benodigde hoeveelheid schildkliermedicatie kan verminderen. Als met deze mogelijkheid rekening wordt gehouden, wordt aanbevolen om patiënten die schildkliermedicatie gebruiken zorgvuldig te monitoren en aanvankelijk lagere doseringen pregnenolon en DHEA te overwegen.

Lage Сortisol/DHEA-S-ratio

SZoals eerder besproken, heeft lichaamsbeweging een positief effect op DHEA- en cortisolspiegels. Daarnaast kan uw arts zoethoutextract aanbevelen, omdat zoethout de bijnieren helpt bij het voorkomen van de afbraak van cortisol. In sommige gevallen kan ook cortisol-suppletie nodig zijn.

Zowel bij een verhoogde als een verlaagde cortisol/DHEA-S-ratio wordt een bijnierondersteuningsprogramma aanbevolen. Probeer daarom een evenwichtige inname van eiwitten, gezonde vetten en koolhydraten te behouden. Bovendien is het zeer gunstig om uw groenteconsumptie te verhogen om voldoende vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C, B5, B6 en magnesium helpen bij het behouden van een gezonde bijnierfunctie.

Hoe kan ik het product kopen?

Als u geïnteresseerd bent om uw Сortisol en DHEA-S te controleren, kunt u eenvoudig een bloedtestkit kopen bij Healsens.

Download de Healsens-app vanuit de Google Play Store of de App Store, afhankelijk van uw apparaat.
Voltooi het registratieproces in de app.
Ga naar de pagina “Risico’s” via het onderste menu van de applicatie.
Tik op de test die je nodig hebt – “Stressbestendigheid“
Tik op de knop “Toevoegen aan winkelwagen“. Ga verder met het bestelproces.

» Ontdek hoe u uw gezondheid kunt controleren en verbeteren met het preventieve check-up plan van Healsens.

Opmerking

Als u uw Cortisol en DHEA-S wilt beoordelen maar niet in Nederland, België of Duitsland verblijft of een ander laboratorium heeft gekozen, kan Healsens uw bloedtestresultaten niet uploaden. Desondanks kunt u de vereiste tests uitvoeren bij elk laboratorium in uw land en de verkregen resultaten handmatig in de applicatie invoeren.

Healsens biedt u bovendien extra mogelijkheden om uw bloedtestresultaten op natuurlijke wijze te normaliseren. Daarnaast krijgt u volledige toegang om uw gezondheidsrisicobeoordeling te onderzoeken op basis van de verstrekte gegevens.