Wat stress met je lichaam doet
Vandaag de dag leven we in een wereld vol hoge eisen en een haast constant gevoel van druk. Onze dagelijkse routines vragen vaak om intense fysieke en mentale inspanning. Voor jonge, gezonde mensen vormen acute stressreacties meestal geen bedreiging voor de gezondheid. Maar als de stressfactor aanhoudt en het lichaam zich niet voldoende kan aanpassen, kan dit ernstige schade aanrichten1. Hoe gevaarlijk is die schade eigenlijk? En wat doet stress precies met je lichaam?
Dit artikel is voor het laatst beoordeeld door Dr. S.V. Baloban op 18 maart 2021. De laatste wijzigingen zijn aangebracht op 11 september 2021.
Positieve en negatieve stress
Zoals we hierboven al aangaven, is niet alle stress per definitie slecht. Wanneer het lichaam stress gebruikt om uit een passieve toestand te komen of om de prestaties te verbeteren, spreken we van positieve en gezonde stress2. Deze vorm staat ook bekend als eustress.
Stress is dus positief wanneer het ons helpt om ons aan te passen en daardoor onze veerkracht versterkt. Die stimulerende werking geeft een atleet een voorsprong in de competitie, en een spreker extra enthousiasme.
Stress wordt negatief wanneer het onze draagkracht overstijgt. In dat geval raakt het lichaam uitgeput en kunnen zowel fysieke als gedragsproblemen ontstaan. Deze schadelijke vorm van stress wordt distress genoemd.
Wanneer een situatie leidt tot een overdreven reactie, verwarring, moeite met concentratie en onrust, daalt uiteindelijk ook onze productiviteit.
IN DIT ARTIKEL
3
GERELATEERDE ARTIKELEN
Gelukkig keert ons lichaam onder normale omstandigheden al binnen drie minuten3 terug naar zijn evenwicht, zodra het gevaar – echt of ingebeeld – geweken is.
De bekende vecht-of-vluchtreactie dooft dan uit, het lichaam ontspant zich en keert terug naar een normale toestand. Hartslag, bloeddruk, ademhaling, spierspanning, spijsvertering, stofwisseling en het immuunsysteem herstellen zich geleidelijk tot hun gebruikelijke niveau. Maar wanneer stress aanhoudt, zelfs nadat de eerste schokgolf van de vecht-of-vluchtreactie voorbij is, schakelt het lichaam over naar een tweede fase.
In deze fase neemt de activiteit van het sympathische zenuwstelsel af en daalt de aanmaak van adrenaline, maar de productie van corticosteroïden (zoals cortison, waarover we eerder apart schreven) blijft verhoogd. Als de stress vervolgens niet afneemt en het lichaam uitgeput raakt, is de kans groot dat het systeem bezwijkt.
Er ontstaat een neerwaartse spiraal, die kan uitmonden in een depressie.
Depressie
Een depressie wordt gedefinieerd als het langdurig ervaren van vijf of meer symptomen gedurende minstens twee weken, waarbij sprake is van ernstige emotionele ontregeling.
Meer informatie over het herkennen en screenen van depressie vindt u in ons artikel “Depressiescreening | Angst en depressie”.
Tegenwoordig is depressie een van de meest voorkomende psychische aandoeningen ter wereld.
Naar schatting lijden wereldwijd 350 miljoen mensen aan een vorm van depressie4.
Het is ook de belangrijkste oorzaak van arbeidsongeschiktheid wereldwijd.
Bovendien is het de duurste psychische aandoening: in Europa is depressie verantwoordelijk voor 33% van alle kosten gerelateerd aan hersenaandoeningen — dat komt overeen met maar liefst 1% van het Europese BBP5.
Volgens het Amerikaanse Centrum voor Ziektecontrole en Preventie (CDC) is ongeveer 75% van alle doktersbezoeken gerelateerd aan stress6.
Patiënten klagen dan vaak over:
- rugpijn
- hoofdpijn
- hartklachten
- maag- en spijsverteringsproblemen
- slaapproblemen
- vermoeidheid, enzovoort.
Waarom Healsens gebruiken?
Healsens — een slimme aanpak voor een langer leven
Gebruik technologie om uw gezondheid te optimaliseren: biomarkers, risicobeoordeling en gepersonaliseerde aanbevelingen—alles in één oplossing.
🔗 Download Healsens en neem vandaag nog de controle over uw gezondheid.
Maar wat stress met je lichaam doet wanneer het blijft aanhouden – hoe ernstig is dat eigenlijk?
De gevolgen van wat stress met je lichaam doet
Hypertensie en atherosclerose
Als we het hebben over de invloed van stress op de gezondheid, dan kunnen we gerust stellen dat langdurige negatieve stress vrijwel elk orgaan en elk weefsel in het lichaam kan aantasten. Zo leidt chronische stress bijvoorbeeld tot aanhoudend verhoogde bloeddruk en tot hypertrofie van de bloedvaten7.
De spieren die verantwoordelijk zijn voor het vernauwen van de bloedvaten worden dikker, waardoor de bloeddruk stijgt. Bovendien ontwikkelt het lichaam een neiging om op allerlei soorten stress te reageren met een vasculaire reactie.
Die chronisch verhoogde bloeddruk dwingt het hart om harder te werken, wat uiteindelijk leidt tot hypertrofie van de linkerhartkamer.
Na verloop van tijd kan dit de bloedvaten beschadigen en de vorming van plaques veroorzaken — een proces dat we kennen als atherosclerose.
En dit is slechts één van de vele manieren waarop chronische stress schadelijk kan zijn voor je gezondheid.
» Heb je last van langdurige stress? Meet de schade met allostatische belasting.
Immuunsysteem en chronische ontsteking
Verhoogde niveaus van stresshormonen die samenhangen met chronische stress onderdrukken ook het immuunsysteem, onder andere door een directe invloed op het cytokinenprofiel8. Cytokinen zijn signaalmoleculen die voornamelijk door immuuncellen worden geproduceerd (zie Roitt et al., 1998). Bij blootstelling aan aanhoudende stressfactoren raken pro-inflammatoire cytokinen ontregeld, wat leidt tot een verminderde immunologische afweer.
Dit vertaalt zich onder andere in langzamere wondgenezing, een zwakkere antistofrespons na vaccinatie en verminderde weerstand tegen virale infecties.
Psychologische stress kan dus een acute-fasereactie uitlokken — een immuunreactie die normaal gesproken wordt geassocieerd met infecties en weefselschade.
Deze verstoring van het immuunsysteem kan uiteindelijk leiden tot een toestand van laaggradige chronische ontsteking.
En dat vormt op zijn beurt weer de voedingsbodem voor de ontwikkeling van andere aandoeningen.
Tot de ziekten waarvan de ontwikkeling in verband wordt gebracht met zowel stress als ontsteking behoren onder andere:
- cardiovasculaire aandoeningen zoals atherosclerose en ischemische hartziekte
- diabetes
- kanker
- auto-immuunziekten
- en psychische aandoeningen zoals depressie en angststoornissen.
Chronische stress is vooral gevaarlijk bij ouderen, omdat hun immuunsysteem al verzwakt is door het natuurlijke verouderingsproces.
Zij hebben van nature een verminderde aanmaak van antistoffen na vaccinatie en minder weerstand tegen virussen, waardoor de impact van stress nog groter kan zijn.
Volg ons op Facebook|| Instagram || Telegram || Youtube
Wat stress met je lichaam doet: effecten op de hersenen
Er is aangetoond dat chronische stress gepaard gaat met zichtbare veranderingen in bepaalde hersengebieden. Zo werd bijvoorbeeld een duidelijke afname van grijze stof vastgesteld bij mensen die langdurig aan professionele stress blootgesteld waren9. De moleculaire mechanismen achter deze veranderingen worden momenteel nog maar gedeeltelijk begrepen — het onderzoek staat nog in de kinderschoenen.
Aan de positieve kant is inmiddels ook duidelijk dat fysieke activiteit een beschermende werking kan hebben op de hersenen bij chronische, stressgerelateerde depressie. Lichaamsbeweging draagt bij aan betere cognitieve functies, een lager risico op neurodegeneratieve ziekten, en het verlichten van depressieve klachten.
Maag-darmziekten
Het is bekend dat stress een sterke invloed heeft op aandoeningen van het maag-darmstelsel, zoals maagzweren en colitis ulcerosa.
Bepaalde stressvolle levensgebeurtenissen zijn nauw verbonden met het ontstaan of verergeren van symptomen van andere veelvoorkomende chronische spijsverteringsziekten, waaronder:
- functionele maag-darmaandoeningen
- inflammatoire darmziekten (IBD)
- gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
Daarnaast blijkt dat stress in de vroege kindertijd, bijvoorbeeld in de vorm van mishandeling of verwaarlozing, een belangrijke rol speelt in de latere kwetsbaarheid voor zowel functionele als ontstekingsgerelateerde maag-darmproblemen.
Genetische gezondheid
Tot slot toont recent onderzoek van Epel en Blackburn aan dat stress ook een diepgaande negatieve invloed heeft op onze genetische gezondheid.
Chronische stress verlaagt het niveau van telomerase, een enzym dat verantwoordelijk is voor het behoud van de lengte van telomeren — de beschermende uiteinden van ons DNA.
Kortere telomeren worden in verband gebracht met ontstekingen, versnelde veroudering en een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer1011.
Sterker nog, het onderzoek liet zien dat mensen die in hun jeugd slecht behandeld zijn, gemiddeld kortere telomeren hebben dan degenen die in een stabiele omgeving opgroeiden12.
» » Wilt u weten hoe goed uw lichaam omgaat met stress? Ontdek het met de cortisol/DHEA-S-verhouding.
Hoe je kunt volgen wat stress met je lichaam doet — en wat je eraan kunt doen
Om effectief met stress om te gaan, is het niet genoeg om alleen de signalen te herkennen. Het is belangrijk om te volgen hoe stress je lichaam beïnvloedt, welke processen het in gang zet, en hoe je toestand zich in de loop van de tijd ontwikkelt. Daarvoor is het nodig om:
- inzicht te krijgen in de fysiologische oorzaken van lichamelijke en mentale klachten
- stresshormonen en lichamelijke slijtage te meten
- symptomen van angst en paniekaanvallen bij te houden
- te registreren wat écht helpt — en dat consequent toe te passen
Healsens helpt je daarbij. Het is een oplossing die bloedwaarden, subjectieve gevoelens en wetenschappelijk onderbouwde methoden voor mentale ondersteuning samenbrengt. Je kunt onder andere:
- de verhouding cortisol/DHEA-S berekenen
- je allostatische belasting inschatten — een maat voor de opgebouwde fysieke belasting
- momenten van angst, slaapstoornissen en paniekaanvallen noteren
- volgen hoe je toestand verbetert dankzij interventies — van ademhalingsoefeningen tot supplementen
📲 Alles wat je nodig hebt, is de app installeren en klein beginnen: geef je huidige toestand aan, voeg recente testresultaten toe, en kies één hersteltechniek. Zelfs een paar dagen bewuste aandacht kunnen al zorgen voor helderheid en een gevoel van regie over je welzijn.
VERDER LEZEN
BRONNEN:
- The effects of chronic stress on health: new insights into the molecular mechanisms of brain–body communication
- Life Event, Stress and Illness
- Life Event, Stress and Illness
- World Health Organization. Depression
- Cost of depression in Europe
- Life Event, Stress and Illness
- STRESS AND HEALTH: Psychological, Behavioral, and Biological Determinants
- The effects of chronic stress on health: new insights into the molecular mechanisms of brain–body communication
- The effects of chronic stress on health: new insights into the molecular mechanisms of brain–body communication
- Dynamics of telomerase activity in response to acute psychological stress.
- Stress, Meditation, and Alzheimer’s Disease Prevention: Where The Evidence Stands
- Childhood maltreatment and telomere shortening: preliminary support for an effect of early stress on cellular aging.
